Odpowiedź MRPiT z 23-4-2021 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy

Zgodnie z przepisem art. 237³ § 1 KP, nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Zgodnie z art. 237³ § 2 KP zdanie pierwsze, pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. Szczegółowe zasady szkolenia w dziedzinie bhp, jego zakres, wymagania  dotyczące treści i realizacji programów szkolenia, sposób dokumentowania szkolenia oraz przypadki, w których pracodawcy lub pracownicy mogą być zwolnieni z określonych rodzajów szkolenia uregulowane są w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (dalej: rozporządzeniu).

Wyjątkiem od powyższych przepisów jest sytuacja określona w art. 237³ § 1 KP zdanie drugie, zgodnie z którym szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę. Jeżeli zatem pracownik kontynuuje pracę u tego samego pracodawcy na tym samym stanowisku, na podstawie nowej umowy o pracę bezpośrednio po zakończeniu poprzedniej, nie musi odbywać szkolenia wstępnego.

Jeszcze innym odstępstwem od konieczności odbycia szkolenia wstępnego jest sytuacja opisana w § 13 ust. 2 rozporządzenia. Dotyczy ona zwolnienia ze szkolenia pracodawcy, który sam wykonuje zadania służby bezpieczeństwa i higieny pracy, przed podjęciem wykonywania tych zadań, jeżeli spełnia on wymagania kwalifikacyjne dla służby bezpieczeństwa i higieny pracy określone w przepisach dotyczących tej służby.

W § 5 rozporządzenia określone są warunki, jakie musi spełniać organizator szkolenia (czyli pracodawca lub firma prowadząca szkolenia). Powinien on w szczególności zapewnić wykładowców i instruktorów posiadających zasób wiedzy, doświadczenie zawodowe i przygotowanie dydaktyczne zapewniające właściwą realizację programów szkolenia. Musi on również zapewnić programy szkolenia instruktorów w zakresie metod prowadzenia instruktażu – jeżeli prowadzą takie szkolenie.

Zatem odnosząc się do § 10 ust. 2 rozporządzenia, pracodawca może wyznaczyć dowolnego pracownika, który posiada:

• aktualne zaświadczenie o ukończeniu wymaganego na jego stanowisku (wstępnego lub okresowego) szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy,
• odpowiedni zasób wiedzy oraz doświadczenie zawodowe, aby miał co przekazać nowemu pracownikowi, a także
• odpowiednie umiejętności (przygotowanie dydaktyczne do prowadzenia szkolenia), aby potrafił tę wiedzę przekazać.

Udokumentowaniem posiadanej wiedzy będzie doświadczenie zawodowe, a umiejętności – zaświadczenia, dyplomy lub certyfikaty ukończenia odpowiedniego szkolenia, wydawane przez jednostki organizacyjne, o których mowa w § 1a rozporządzenia, prowadzące działalność szkoleniową w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, zgodnie z § 4 ust. 2 rozporządzenia.

Ramowe programy szkolenia wstępnego ogólnego oraz instruktażu stanowiskowego określone są odpowiednio, w części I i II załącznika nr 1 do rozporządzenia. Na ich podstawie, w myśl § 7 ust. 1 i 2 rozporządzenia, organizator szkolenia opracowuje programy szkolenia dla poszczególnych grup stanowisk, określające szczegółową tematykę, formy realizacji i czas trwania szkolenia, dostosowując je do rodzajów i warunków prac wykonywanych przez uczestników szkolenia. Należy pamiętać, że realizacja programów szkolenia powinna zapewnić spełnienie wymagań określonych w § 3 rozporządzenia, czyli:

• zaznajomienie się z czynnikami środowiska pracy mogącymi powodować zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników podczas pracy oraz z odpowiednimi środkami i działaniami zapobiegawczymi;
• poznanie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym do wykonywania pracy w zakładzie pracy i na określonym stanowisku pracy, a także związanych z pracą obowiązków i odpowiedzialności w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy;
• nabycie umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób, postępowania w sytuacjach awaryjnych oraz udzielenia pomocy osobie, która uległa wypadkowi

Zgodnie z ramowymi programami, czas trwania szkolenia wstępnego ogólnego wynosi minimum 3 godziny, natomiast instruktażu stanowiskowego – minimum 8 godzin, z wyjątkiem osób zatrudnianych na stanowiska administracyjno-biurowe, dla których czas trwania instruktażu stanowiskowego to minimum 2 godziny. Czas trwania szkolenia wstępnego czy instruktażu stanowiskowego nie zależy od wymiaru etatu, w jakim zatrudniany jest pracownik i nie można go „odpowiednio” skrócić dla 1/4 czy 1/8 etatu. To, że pracownik będzie pracował krócej nie oznacza, że w odpowiednio krótszym czasie można przedstawić mu cały zakres szkolenia. Czas szkolenia nie zależy również od tego, czy pracownik ma orzeczony stopień niepełnosprawności, niemniej należy pamiętać o właściwej organizacji szkoleń uwzględniając potrzeby osób szkolonych, w tym m.in. zapewnić odpowiednią liczbę przerw.

Pragnę podkreślić, że określone w rozporządzeniu wymagania są wymaganiami minimalnymi i muszą być bezwzględnie spełniane. Oznacza to, że pracodawca nie może skrócić czasu trwania szkolenia ani zmniejszyć częstości przeprowadzania szkoleń okresowych według własnego uznania. Nie ma jednak przeszkód, aby w trosce o zdrowie i życie pracowników wydłużył on czas trwania szkolenia lub zwiększył jego częstość (np. co 2 lata zamiast co 3 lata), a nawet rozszerzył zakres szkolenia, bowiem to pracodawca, na mocy art. 207 § 1 i 2 KP ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy oraz jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

Należy zauważyć, że podstawą działań pracodawcy powinna być ocena ryzyka przeprowadzona dla poszczególnych stanowisk pracy, uwzględniająca przede wszystkim rodzaj i warunki wykonywania prac na tych stanowiskach (zgodnie z § 15 ust. 3 rozporządzenia), a także przygotowanie zawodowe pracownika, dotychczasowy staż pracy oraz rodzaj pracy i zagrożeń występujących na stanowisku pracy, na którym pracownik ma być zatrudniony lub od rodzaju i zakresu wprowadzonych na stanowisku zmian (na podstawie § 11 ust. 3 i 4 rozporządzenia). Dopiero na tej podstawie można właściwie ustalić czas trwania szkolenia oraz częstość jego powtarzania.

źródło: http://www.sejm.gov.pl/

Wytłuszczenia dokonane przez redakcję

Uwagi od redakcji: Przypomnijmy, że w aktualnym stanie prawnym – w myśl art. 237³ § 2² K.p. – szkolenie okresowe z zakresu BHP nie jest wymagane także w przypadku pracownika na stanowisku administracyjno-biurowym, gdy rodzaj przeważającej działalności pracodawcy w rozumieniu przepisów o statystyce publicznej znajduje się w grupie działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, chyba że z oceny ryzyka, o której mowa w art. 226 pkt 1 K.p. Przepis ten stanowi, że zakład pracy ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko.